CƠ HỘI

Vai trò phản ánh sử tính của văn nghệ - nghệ thuật gia nói chung là có nhưng thường rất mờ nhạt. Văn nghệ sỹ không có sứ mệnh sao chép sự thật như các sử gia, Một điều kiện ắt cần và tiên quyết của sáng tạo là tự do, thế nên ngay trong khi sáng tác, sự tự do trong căn của người nghệ sỹ (thật) thường hay vượt khỏi giới hạn thông tục, chính vì điều này trong các tác phẩm văn học sử, các sự kiện luôn được nhào nặn theo sáng tạo có tính thiên kiến của tác giả.

Nhưng trong các tác phẩm hội họa, điêu khắc... và nhất là nhiếp ảnh thì lại khác. Trong khi đi tìm cái đẹp làm đề tài cho sáng tạo của mình, lịch sử do ý thức và cả vô tình, lịch sử đã nghiễm nhiên đọng lại.

Tính sử  trong các tác phẩm nghệ thuật thường ít được quan tâm, nhưng riêng với các nhà khoa học, các mẫu nguyên bản một vài trong tác phẩm nghệ thuật có khi lại là manh mối để tìm được, hoặc ít ra cũng manh mún những nghiên cứu để hiểu rõ thêm một con người, một sự kiện nhất thời hoặc tìm ra các qui luật, cả của thiên nhiên và xã hội.

Buổi dạo lang thang sườn đồi trên cao nguyên ngợp xanh đầy gió có lẽ cũng bình thản trôi đi để lại cho chàng họa sĩ sự ngon miệng bữa tối và một giấc ngủ êm bình, nếu không có những tia sáng nửa đỏ nửa vàng bỗng hắt lên những chùm lá mơn mởn xanh non.
Mặt trời thu hoàng hôn trên cao nguyên rất dịu nên gió thỏa sức tung tẩy, nhẹ nhàng và tinh nghịch. Mọi chiếc lá bị lật qua lật lại tùy cảm hứng của gió, thế nên mấy chiếc lá đã suộm vàng, suộm đỏ cũng lấp loáng lên thứ ánh hồi dương của quy luật sinh tử

(đi măm cái đã- còn đấy)